(Dit artikel is geschreven in 2007 door Jo Bos, een van de schrijvers van de boeken Projectmatig Creëren 2.0 en het boekje PMC Compact dat later in 2010 verscheen.
Andere schrijvers zijn Ernst Harting (Projectmatig Creëren 2.0 en PMC Compact) en Marlet Hesselink (PMC Compact.) Laatste twee auteurs zijn verbonden aan bureau Phaos.)
In Nederland heeft zich een aantal ‘scholen’ beziggehouden met de doorontwikkeling van het vakgebied projectmanagement, dat zijn oorsprong vindt in de naoorlogse Amerikaanse defensie- en ruimtevaartindustrie (zoals de NASA) en aanvankelijk de naam Systems Management droeg. In de jaren zestig is eerst binnen Philips en in de daarop volgende decennia door Twynstra Gudde (Projectmatig Werken) en Berenschot (Systems Management) op basis van het Amerikaanse Systems Management, de methodiek verder uitgewerkt.
Voortbordurend op Projectmatig Werken heeft Kern Konsult vervolgens in de jaren negentig de menselijke aspecten toegevoegd en daaruit is Projectmatig creëren voortgekomen. Ook in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië heeft het vakgebied zich in deze periode verder ontwikkeld, wat heeft geresulteerd in respectievelijk de Project Management Body of Knowledge, kortweg PMBok genoemd, en PRINCE2. Beide methodieken hebben zich in het afgelopen decennium eveneens in Nederland verspreid, vooral binnen de ICT-branche. Momenteel worden er zo’n tien verschillende projectmanagementmethodieken in Nederland toegepast.
In 2006 hebben het Projectmanagement Instituut Nederland (PMI-NL) en organisatiebureau Berenschot een onderzoek afgerond en gepubliceerd waarin zij deze meest gangbare projectmanagementmethodieken met elkaar hebben vergeleken. Hieronder volgen enkele resultaten van dit onderzoek, die behulpzaam zijn bij het kiezen van de meest geëigende projectmanagementmethodiek. In dit onderzoek worden de tien methodieken getest op drie aspecten: technisch (besturing, doel en resultaat, plannen, meten en bewaken, risico en communicatie intern), gedrag (leiderschap en team) en omgeving (contextanalyse en contextmanagement).
De resultaten worden in de volgende grafieken weergegeven.
Uit de grafieken blijkt dat Projectmatig creëren de enige methodiek is die volgens de beoordelaars op alle drie aspecten meer dan gemiddeld scoort (de lijn in de grafieken is de gemiddelde score).
Van de tien methodieken is een aantal niet specifiek gericht op projectmanagement of als methodiek niet breed toepasbaar/toegepast. In feite zijn er vier methoden die een brede toepasbaarheid hebben en ook breed gebruikt worden; PMBok, Prince2, Projectmatig Werken en Projectmatig Creëren. In deze samenvatting van het vergelijkend boek zullen we naar die vier methoden kijken.
De PMBok vindt zijn oorsprong in de Verenigde Staten, PRINCE2 in Groot-Brittannië en Projectmatig werken en Projectmatig Creëren in Nederland. De PMBok is een verzameling Best Practices, die voortkomt uit de Best Practices praktijk van PMI-USA. Gezien de aandacht in de Verenigde Staten voor hergebruik van Best Practice, waarbij ieder volgend project met dezelfde problematiek probeert voort te bouwen op eerdere ervaringen, is het logisch dat de PMBok een verzameling van zulke Best Practices is. In de cultuur van Groot-Brittannië speelt hiërarchie een grote rol, in combinatie met de behoefte aan controle en grip. Deze trend is vooral terug te vinden in PRINCE2. In Nederland zien we een behoefte aan het belichten van de menselijke kant van het managen van een project en een behoefte aan structuur. Het afstemmen van de uitgangspunten met alle stakeholders en het komen tot consensus is afkomstig uit de Nederlandse ‘poldercultuur’. Projectmatig Werken is ontwikkeld vanuit een ‘ingenieursvisie’ (door met name Twynstra Gudde), in vervolg op Systems Management. Projectmatig Creëren vindt zijn oorsprong niet in een bepaald vakgebied of branche, maar in een filosofie over hoe organisaties (behoren te) werken Het concept is ontwikkeld binnen Kern Konsult, bureau voor organisatieontwikkeling. De verdere doorontwikkeling vindt grotendeels plaats binnen Phaos.
In het boekje met de vergelijking van methodieken is een gedetailleerde vergelijking van de methodieken gemaakt, waarbij naar een tiental aspecten is gekeken. Deze gedetailleerdere vergelijking is in de volgende figuren schematisch in beeld gebracht:
Het accent in de PMBok ligt duidelijk op de verdere uitwerking van de meer instrumentele aspecten: risico, plannen, meten en bewaken. Voor Prince2 geldt dat vrijwel alle niet-methodische aspecten bijna helemaal ontbreken (dat is ook een expliciete keuze van de ontwikkelaars). Over Projectmatig Werken en Projectmatig Creëren concluderen PMI-NL en Berenschot: “De oorspronkelijke set documentatie van Systems Management die medio jaren zestig beschikbaar was, was enorm. Projectmatig Werken en Projectmatig Creëren hebben hierop voortgebouwd. In de spindiagrammen van de drie methoden is duidelijk te zien dat de volwassenheid groeit. De oppervlakte van de ‘spinnen’ wordt groter met de jaren.” Het meest ‘complete’ beeld komt bij Projectmatig Creëren naar voren. Uit het boek van PMI en Berenschot (pagina 94/95): “Startend bij het boek over Systems Management (…) via Projectmatig Werken (1994), zien we bij het boek over Projectmatig Creëren (2006) een steeds ruimere ondersteuning van het project(management). Deze drie methoden verschillen niet alleen in de vorm van hun spinnen, maar zijn qua aandacht voor de technische, gedrags- en omgevingsaspecten anders. Projectmatig Werken is vooral sterker in Besturing en Context. Projectmatig Creëren speelt vooral in op de mens in de projecten. Deze aanvulling heeft goede resultaten laten zien. Projectmatig Creëren dekt het projectenspectrum het meest af zoals ook blijkt uit het spinnenweb en is dus de meest complete methodiek.”
Over Projectmatig Creëren zeggen het PMI-NL en Berenschot het volgende (pagina 72/73): “Projectmatig Creëren is vooral gebaseerd op de menselijke aspecten van werken in projecten. Het verwaarloost de technische aspecten daarbij niet, maar past ze toe op basis van afspraken tussen mensen. De integratie tussen beide aspecten staat dus centraal. Projectmatig Creëren is uitdrukkelijk ook geïnteresseerd in niet-rationele aspecten en onvoorspelbaarheid en geeft daar ook hulpmiddelen voor. Hieronder valt ook risico- en kansmanagement.” “Projectmatig Creëren vindt zijn oorsprong niet in een bepaald vakgebied of branche, maar in een filosofie over hoe organisaties (moeten) werken. Het is dan ook een methode die breed toepasbaar is. Omdat creativiteit een belangrijke rol speelt, zal de kracht van Projectmatig Creëren zich vooral bewijzen bij ‘lastige’ projecten, in termen van onderwerp, werkwijze of omgeving. Zeer uiteenlopende (inter)nationale organisaties hebben Projectmatig Creëren toegepast, zoals ingenieursbureaus, (semi-)overheid, non-profitorganisaties, banken, multinationals zoals Shell, elektriciteitsbedrijven, wetenschappelijk en toegepast onderzoek, productiebedrijven en gezondheidszorg. De impact van Projectmatig Creëren gaat verder dan het project alleen. Het gaat over mensen in organisaties en zal dus een invloed hebben op alle werkzaamheden die mensen in die organisatie (samen) uitvoeren. Het heeft dus invloed op de communicatie over en weer tussen project en permanente (lijn)organisatie, maar zeker ook op de cultuur van de organisatie.”